Każda młoda mama zna uczucie wyczerpania, będące efektem nieprzespanej nocy, poświęconej opiece nad maluszkiem.
Rodzice szybko orientują się, że nie sposób wytłumaczyć noworodkowi, że dzień jest porą aktywności, a noc porą spania. Rytm snu dzieci w pierwszych tygodniach życia znacznie różni się od prawidłowości rządzących snem osób dorosłych. Na sen noworodków składa się kilkanaście krótkich drzemek, trwających średnio od 40 minut do 3 godzin, które zdają się być nieregularnie i pozornie przypadkowo rozłożone podczas dnia i nocy. Z pewnością w lepszym poznaniu rytmu życia swojego dziecka pomoże notowanie kluczowych zdarzeń w ciągu doby. By nie tracić cennego w tych dniach czasu, warto skorzystać z gotowych rozwiązań, takich jak Dzienniczek Maluszka Czas, wydawnictwa Sierra Madre.
Znajdziemy tam podpowiedź, które informacje warto sobie zapisywać. Cechą charakteryzującą sen dzieci w pierwszych tygodniach po przyjściu na świat jest również to, że maluchy łatwo się wybudzają. Dzieje się tak dlatego, że na znaczną część snu przypada faza snu aktywnego (REM), w której mózg dziecka jest bardzo aktywny, a to czyni malucha szczególnie wrażliwym na bodźce docierające z zewnątrz. Rodzice mogą zaobserwować wtedy u swojego dziecka szybkie ruchy gałek ocznych, nieregularny oddech, nieznaczne ruchy ciała i grymasy mimiczne. Po fazie REM następuje sen głęboki, bardzo wartościowy, pozwalający dziecku zregenerować siły. Jeśli musimy wybudzić maluszka, warto najpierw poobserwować przez chwilę jego zachowanie, aby uniknąć przerywania mu odpoczynku w fazie snu głębokiego. Charakteryzuje się ona spokojnym, regularnym oddechem, brakiem ruchów ciała i twarzy.
Zapotrzebowanie na sen, a co za tym idzie łączny czas poświęcany na odpoczynek podczas doby jest cechą indywidualną noworodka. W pierwszych dniach życia maluch śpi średnio od 16 do 19 godzin na dobę, zaś w czwartym tygodniu po narodzinach, dobowa średnia to około 14 godzin. Norma jest jednak szeroka, zdarzają się dzieci, które śpią dziennie tylko 9 godzin i takie, które potrzebują znacznie więcej odpoczynku. Rodziców często niepokoją te indywidualne różnice w zapotrzebowaniu na sen. Warto pamiętać, że każde dziecko jest inne, a czas snu może być uwarunkowany przez takie czynniki, jak temperament dziecka, dojrzałość układu nerwowego, a także… wielkość żołądka.
Głód i sytość zamiast hormonów
Czas i pora snu u osób dorosłych uwarunkowana jest przez rytm okołodobowy, czyli fizjologiczny cykl, trwający 24 godziny. Cykl ten regulowany jest przez światło słoneczne: blask poranka stanowi dla naszego organizmu sygnał, że pora na mobilizację. U schyłku dnia, gdy dociera do nas znacznie mniej światła, nadnercza zaczynają wytwarzać mniej kortyzolu, hormonu, który odpowiada za naszą gotowość do działania. We krwi pojawia się wtedy więcej melatoniny, zwanej niekiedy „hormonem senności”, metabolizm zwalnia, a my czujemy potrzebę snu.
Mechanizmy te nie odnoszą się do rytmu snu noworodków. W związku z tym, że gospodarka hormonalna maluszków dopiero się kształtuje, niemowlęta w pierwszych miesiącach życia nie mają ściśle określonego rytmu dobowego. W trakcie ciąży dziecko nasłuchuje sygnałów z ciała mamy i dostosowuje się do jej aktywności. Gdy mama jest aktywna, serce dziecka bije szybciej, natomiast podczas snu matki można zauważyć znacznie zmniejszoną aktywność płodu. Dzieje się tak dzięki przenikającej przez łożysko melatoninie. Po porodzie dziecko zostaje odcięte od biologicznego zegara mamy i zaczyna żyć swoim rytmem. W związku z tym, że układ hormonalny jest jeszcze niedojrzały zmiany poziomu kortyzolu i melatoniny nie mogą być dla organizmu wskazówką. Nie oznacza to, że drzemki malucha są zupełnie przypadkowe – nic bardziej mylnego. Głównymi czynnikami regulującymi cykl dnia maluszka są uczucie głodu i sytości. W rytmie dnia noworodka można właściwie wyróżnić trzy fazy: karmienie, trawienie i głód. U większości maluszków ten cykl trwa 2-3 godziny (czasem znacznie mniej) i powtarza się wielokrotnie w ciągu doby, niezależnie od tego, czy właśnie zachodzi słońce, czy też dopiero świta.
Jak kształtować nawyki snu w nocy i czuwania w dzień?
Dobrą informacją dla świeżo upieczonych rodziców jest to, że sen maluszków nie jest całkowicie oderwany od rytmu okołodobowego dorosłych i nawet noworodki są podatne na pewne wskazówki, które rodzic daje dziecku odnośnie pory dnia. Aby pomóc dziecku nauczyć się dwudziestoczterogodzinnego cyklu warto:
- pozwolić dziecku towarzyszyć sobie w swoim rytmie okołodobowym. Jeśli maluch będzie aktywny w tym samym czasie, kiedy aktywna jest jego mama, szybciej przystosowuje się do rytmu dzień-noc
- ograniczyć stymulację dziecka nocą, podczas pobudek na karmienie zbytnio nie rozbudzać malucha, unikać ostrego światła i hałasów
- karmić piersią – mleko matki zawiera tryptofan, czyli aminokwas, który jest niezbędny do produkcji melatoniny. Dzieci, które otrzymują go przed snem z mlekiem matki szybciej zasypiają.
- stworzyć rytuały, które będą dla maluszka znakiem, że zbliża się czas spania. Może to być kąpiel, wieczorne karmienie piersią, codziennie jednakowa wieczorna wyciszająca zabawa
- obserwować zwyczaje dziecka i starać się z czasem regulować porę i długość drzemek tak, by większa część aktywności noworodka przypadała na dzień.
Zadanie to może w pierwszej chwili wydać się trudne. Niewyspanie, brak odpoczynku, a często również potrzeba całodobowego czuwania powodują silne zmęczenie. Sytuacja opieki nad maluszkiem jest nowa i wciąż się zmienia: inny rytm dnia ma kilkudniowy noworodek, a inny czteromiesięczne niemowlę. Aby lepiej rozeznać rytm swojego maluszka i na bieżąco analizować zachodzące w nim zmiany, niektóre informacje, takie jak pory karmienia i drzemek warto sobie zapisywać. Można skorzystać z dostępnych na rynku gotowych rozwiązań, ułatwiających prowadzenie notatek o naszym dziecku. Doskonały do zapisywania kluczowych informacji jest dzienniczek Maluszka Czas, dzięki któremu możemy zapisywać ważne zdarzenia z danego dnia. Dzienniczek Maluszka Czas pozwala na gromadzenie informacji o porach i długości drzemek, karmieniu, zabawach, zabiegach higienicznych i objawach alergii. Jako, że pierwszym krokiem do dobrej organizacji jest zawsze porządne zebranie danych, warto sięgnąć po niego, gdy chcemy odzyskać poczucie kontroli nad sytuacją i zapanować nad natłokiem istotnych informacji. Dysponowanie starannymi notatkami wydaje się bezcenne również wtedy, gdy zostawiamy dziecko pod opieką niani. Z jednej strony możemy ją w ten sposób zapoznać ze zwyczajami naszego dziecka, z drugiej, niania wypełniając dzienniczek podczas naszej nieobecności, zapewnia nam dostęp do informacji, które pomogą nam zinterpretować jego późniejszy nastrój i zachowanie.
Pamiętajmy, że największy wpływ największy wpływ na uregulowanie się rytmu okołodobowego dziecka ma układ hormonalny. Rodzice mogą więc wspomagać malucha, poprzez organizację dnia i codzienne rytuały, ale decydującą rolę ma tu postępujące dojrzewanie układu hormonalnego i nerwowego. Każde dziecko rozwija się w swoim tempie. Jedne już niedługo po urodzeniu pozwalają rodzicom na przesypianie nocy, inne potrzebują znacznie więcej czasu. Starajmy się towarzyszyć im z ciepłem i cierpliwością.
Dzienniczek Maluszka Czas Sierra Madre – cena: 30 PLN
