Coraz więcej osób skarży się na problem wrażliwej lub nadwrażliwej skóry – 30 lat temu było to około 30% populacji, dzisiaj jest to około 50-60%. Powodem wydaje się być większa świadomość zdrowotna oraz niestety wzrost zanieczyszczenia środowiska. Skóra jest organem, który stanowi łączność z otaczającym nas światem, a zarazem chroni przed występującymi w nim szkodliwymi czynnikami. Stoi zatem przed wyjątkowo dużym wyzwaniem, bo ilość i jakość tych czynników, przed którymi ma chronić ciągle rośnie. Przyczynia się do tego m.in. chemizacja życia, zanieczyszczenie środowiska oraz dziura ozonowa.
Skóra wrażliwa – przyczyny powstawania, czynniki pogłębiające, objawy
Zjawiska odpowiedzialne za występowanie skóry wrażliwej nadal nie są dostatecznie poznane i wytłumaczone. Główną przyczyną jest zaburzona bariera lipidowa skóry, co powoduje obniżoną tolerancję kosmetyków i zwiększoną utratę wody. Jednym z najważniejszych czynników sprawnej bariery naskórkowej jest integralność białek i struktur lipidowych naskórka. Ta integralność ma wpływ na obecność naturalnych czynników nawilżających i właściwe uwodnienie warstwy rogowej, które są kolejnymi składowymi dobrze funkcjonującej bariery naskórkowej. Dlatego też jakiekolwiek zmiany w tym systemie powodować będą obniżenie progu tolerancji skóry, czyniąc ją bardziej wrażliwą na związki o działaniu drażniącym i czynniki fizyczne oraz bodźce zewnętrzne.
Skóra wrażliwa występuje głównie na twarzy, a więc to twarz jest stale narażona na działanie negatywnych czynników środowiskowych takich jak słońce, mróz, zmiana temperatur, zanieczyszczenie środowiskowe, dym papierosowy. Czynnikami dodatkowymi mogą być również: stres, emocje, klimatyzacja, promieniowanie ultrafioletowe, alkohol. Skóra może stać się też przejściowo wrażliwa pod wpływem leczenia jej stanów patologicznych np. pochodnymi witaminy A (retinoidy) w trądziku, czy po zabiegach złuszczania (pilingi). Ponadto jest to okolica, na którą najczęściej aplikujemy preparaty pielęgnacyjne. Przeciętna kobieta używa ok. siedmiu kosmetyków dziennie, a zmienność środowiska w którym żyjemy i pracujemy często prowadzi do błędów pielęgnacyjnych, co objawia się dyskomfortem i wrażliwością skóry.
Dawniej określenie ,,skóra wrażliwa’’ odnosiło się głównie do sytuacji, kiedy wykazywała ona zmniejszoną tolerancję na czynniki środowiskowe takie jak wiatr, słońce, zimno, gorąco, różnice temperatur. Obecnie coraz częściej ten termin oznacza stan związany z nietolerancją większości preparatów myjących i kosmetyków mających kontakt ze skórą. Skutkiem tego mogą być trudności we właściwym doborze produktów pielęgnacyjnych, a nawet zespół nietolerancji kosmetyków.
Do głównych objawów skóry wrażliwej należą: świąd, pieczenie, uczucie ściągnięcia, kłucie, mrowienie, a nawet ból. Są to objawy subiektywne tzw. neurosensoryczne. Jeśli pojawiają się objawy obiektywne, do których należy przesuszenie, zaczerwienienie, złuszczanie, mówimy wtedy o manifestacji stanów patologicznych. Skóra wrażliwa może współistnieć z każdym innym rodzajem skóry problemowej – atopową, trądzikową, naczyniową oraz suchą i dlatego jest tak trudna w pielęgnacji. Dobór uniwersalnych kosmetyków do wszystkich typów skóry bywa bardzo trudny, dlatego w porozumieniu z lekarzem dermatologiem należy zawsze opracować optymalny program pielęgnacyjny. Warto wiedzieć i pamiętać o tym, iż część reakcji związanych ze skórą wrażliwą wobec środków kosmetycznych może być wywołana lub nasilana poprzez niewłaściwe ich stosowanie np. przy cerze mieszanej ze znacznymi różnicami między rejonami suchej i tłustej skóry – stosowanie kosmetyków dla cery tłustej, przy skórze naczyniowej lub z trądzikiem różowatym stosowanie produktów na bazie alkoholu etylowego.
Zasady pielęgnacji skóry wrażliwej
W codziennej pielęgnacji skóry wrażliwej należy przestrzegać kilku zasad. Po pierwsze, unikać czynników zaostrzających chorobę, zarówno fizycznych (słońce, różnice temperatur, wiatr, mróz), jak i chemicznych (glikol propylenowy, kwas salicylowy, mocznik, środki zapachowe). Po drugie, zawsze wykonać próbę tolerancji wszystkich nowych kosmetyków – powinny być one nakładane opuszkami palców. W okresie słonecznym zaleca się stosowanie filtrów ochronnych z wysokim wskaźnikiem SPF. Ponadto osoby pracujące w pomieszczeniach klimatyzowanych, powinny okresowo używać kremów tłustych i półtłustych w celu odbudowy bariery lipidowej skóry. Najważniejsze jednak – należy stosować preparaty ze specjalistycznych linii do pielęgnacji skóry wrażliwej, których na rynku nie brakuje.
Funkcje preparatów dla skóry wrażliwej, składniki aktywne
Funkcją tych preparatów jest z jednej strony stała odbudowa bariery lipidowej, co działa kojąco i regenerująco na uszkodzoną skórę, a z drugiej hamowanie nadmiernej gry naczyniowej, uszczelnianie i wzmacnianie drobnych naczynek, co zabezpiecza przed stanem zapalnym wywoływanym przez nadreaktywny układ nerwowy. Kosmetyki takie z założenia powinny być preparatami hipoalergicznymi. W skład preparatów powinny wchodzić m.in. naturalne oleje roślinne z dużą zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych, olej z kiełków pszenicy, ze słodkich migdałów, ogórecznika, wiesiołka, olej jojoba oraz inne substancje wzmacniające barierę lipidową jak ceramidy, skwalen, sterole, cholesterol, kwas hialuronowy czy chitozan. W kremach do pielęgnacji nocnej należy szukać allantoiny, pantenolu, wyciągu z lukrecji, kwiatu malwy, korzenia prawoślazu, które działają regenerująco i przeciwzapalnie. Należy przy tym pamiętać – im mniej składników w kremie tym lepiej.
Problem wrażliwej skóry dotyka coraz więcej osób, niezależnie od płci, wieku, pozycji społecznej. Osobami pierwszego kontaktu najczęściej są farmaceuta oraz lekarz i to oni stają się dla pacjenta źródłem wiedzy i pomocy. Powinni się wówczas kierować starą zasadą ,,primum non nocere’’ (po pierwsze nie szkodzić) i polecać specjalistyczne preparaty do skóry wrażliwej. Jeśli ta forma terapii się nie powiedzie, niezbędna jest odpowiednia kuracja dermatologiczna, a w przypadku nietolerancji kosmetyków, przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki alergologicznej, w celu ujawnienia czynników nasilających i wywołujących objawy.
Dr n.med Małgorzata Huczek, Dermatolog, Klinika Nova Derm
