Gdy na świecie pojawia się wcześniak

Odpowiedzialni rodzice przygotowują się do pojawienia się na świecie dziecka z wyprzedzeniem.  Mimo to zdarza się, że dzieci rodzą się przed czasem.

Prawidłowa ciąża trwa 10 miesięcy księżycowych, tj. 280 dni lub 40 tygodni. Normą jest także rozwiązanie ciąży w 38 lub 42 tygodniu. Dziecko, które przyszło na świat przed ukończeniem 37 tygodnia nazywane jest noworodkiem przedwcześnie urodzonym. Każdego roku ok. 30 tysięcy dzieci rodzi się pomiędzy 25 a 37 tygodniem ciąży lub wagą poniżej 2500 g. Skrajnym wcześniakiem jest maluch urodzony przed 25 tygodniem – waży on  zaledwie ok. 500 g. Współczesna medycyna pozwala na uratowanie życia takiego dziecka, choć często przebywa ono kilka miesięcy w szpitalu.

Kiedy może nastąpić przedwczesny poród?
Powody wcześniactwa są bardzo różne. Część zależy od trybu  życia matki, inne całkowicie od niej niezależne. Do tych pierwszych zaliczyć można: uciążliwość pracy, stres, nadmierny wysiłek fizyczny, wiek poniżej 17 lub powyżej 35 roku życia, używki, znaczna nadwaga ciężarnej, nieodpowiednie odżywianie. Drugą grupę stanowią m. in. wady w budowie narządów rodnych przyszłej mamy, choroba przed ciążą lub w trakcie jej trwania (np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby tarczycy lub nerek, wady serca, zaburzenia hormonalne), nieprawidłowości związane z łożyskiem, niewydolność ciśnieniowo-szyjkowa (sytuacja, w której szyjka macicy nie jest w stanie utrzymać ciąży), przedwczesne pęknięcie błon płodowych czy ciąża mnoga.

Wrażliwe maluszki
Wcześniaki wyglądają nieco inaczej niż noworodki donoszone. Skóra jest prawie przezroczysta i pokryta meszkiem, cienka, prześwitują przez nią naczynia krwionośne. Skóra twarzy jest silnie pomarszczona. Także budowa ciała jest nieproporcjonalna: duża głowa, małe, chude rączki i nóżki, długi tułów. Narządy płciowe nie są w pełni wykształcone.

Dziecko przedwcześnie urodzone jest niewystarczająco przygotowane do życia poza łonem mamy. Natychmiast po urodzeniu umieszczane jest w inkubatorze. W inkubatorze panuje stała, odpowiednia temperatura i wilgotność powietrza. Niekiedy maluch musi być podłączony do urządzenia wspomagającego oddychanie. Niezwykle ważne jest utrzymanie właściwego utlenowania organizmu, gdyż zbyt mała ilość tlenu może zaszkodzić wielu narządom. Szczególnie wrażliwy jest układ nerwowy.  Niedotlenienie może wywołać krwawienie dokomorowe, a jego konsekwencją może być nieprawidłowy rozwój psychoruchowy, uszkodzenie wzroku i słuchu, wodogłowie lub porażenie mózgowe. Jednak mózg tak małego dziecka jest plastyczny i niektóre nieprawidłowości potrafi skorygować.

Ponadto wcześniak ma problem z utrzymaniem odpowiedniej temperatury ciała, bo nie ma żadnej warstwy ochronnej tłuszczu pod skórą. Maluch taki jest także bardziej narażony na wszelkie infekcje, gdyż ma znacznie zmniejszoną odporność. Również żółtaczka, którą dziecko urodzone o czasie przechodzi bez większych trudności, u wcześniaka trwa o wiele dłużej.

Bliskość mamy
Rodzice wcześniaków przeżywają ogromny stres w momencie narodzin ich dziecka, jak również później w związku z przebywaniem maleństwa na Oddziale Intensywnej Terapii. Matki niejednokrotnie obwiniają się, iż to właśnie one są przyczyną przedwczesnego porodu – niepotrzebnie. Priorytetową sprawą jest stan zdrowia dziecka oraz możliwie jak najbliższe przebywanie z nim. Rodzice powinni jak najczęściej mówić do malucha, głaskać go, tak by czuł on ich obecność, troskę i miłość.

W niektórych szpitalach stosuje się tzw. metodę kangura. Metoda ta  polega na umieszczeniu maleństwa na nagim brzuchu mamy. Głowa jego znajduje się miedzy piersiami, dzięki czemu słyszy ono bicie serca, czuje zapach, ogrzewa się ciepłem ciała, może też próbować samodzielnie ssać. Taki kontakt zapewnia poczucie bliskości, działa kojąco, uspokaja. Początkowo dziecko układa się w ten sposób na kilka minut, potem nawet na kilka godzin. Warunkiem jest jednak to, iż maleństwo musi samodzielnie oddychać. Wcześniaki wychowywane metodą kangura dwa razy szybciej rosną i przybierają na wadze.

Rozwój wcześniaków
Większość wcześniaków dogania z czasem swoich rówieśników. Niekiedy jednak zdarza się, że rozwijają się one nieco wolniej niż dzieci urodzone o czasie. Obserwując postępy malucha należy brać pod uwagę tzw. wiek skorygowany, odejmując od wieku kalendarzowego dziecka czas, który dzielił jego narodziny od terminu porodu wyznaczonego przez lekarza. Przykładowo: jeżeli dziecko ma pół roku, a urodziło się trzy miesiące za wcześnie, to jego wiek korygowany wynosi trzy miesiące (tyle by miał, gdyby urodził się o czasie). I powinien teraz osiągać takie umiejętności, jakie ma dziecko trzymiesięczne.

Ważnym aspektem w życiu maleńkiego człowieka są stosunki między jego rodzicami. Przeżywają oni dramat, czują się bezsilni, gdy ich dziecko leży zamknięte w inkubatorze, skazane na różne urządzenia podtrzymujące jego niezwykle kruche ciałko. Taka sytuacja to niekiedy sprawdzian tego, co połączyło dwoje ludzi, sprawdzian ich związku. W tych ciężkich chwilach powinni się oni wzajemnie wspierać i wspólnie opiekować maluchem. Ktoś kiedyś bardzo mądrze powiedział, że tylko szczęśliwi ludzie mogą mieć szczęśliwe dzieci. A przecież właśnie szczęśliwi rodzice są bardzo potrzebni, by ten drobniutki człowieczek rozwijał się prawidłowo.

mgr Monika Zapisek – pielęgniarka, pedagog,www.jaksiebawic.pl